رابطه برنامه ریزی درسی و فناوری

  

تعریف برنامه درسی مبتنی بر فن­آوری اطلاعات

برای برنامه درسی در عصر اطلاعات تعاریف گوناگون ارائه شده است که به برخی اشاره می­شود.برخی آن را تلفیق فناوری اطلاعات ازجمله وب،یا فرایند برنامه­ریزی برای فرایند یاددهی-یادگیری با بهره­گیری ازفن­آوری اطلاعات و راهنمایی یادگیرندگان و دسترسی به مواردی که مبتنی بر وب تسهیل می­شود،می­دانند(حمزه بیگی، 1383، ص42).

مانیفست برنامه درسی در عصر فن­آوری اطلاعات                                                    

1-     توجه به یادگیری مادام العمر

2-     ایجاد انعطاف دربرنامه­ها و شخصی کردن برنامه درسی برای دست­یابی به استقلال عقلانی

3-     کاوش وبررسی آثارکاربرد فناوری درجهان بینی،فرهنگ و ارزش­های بومی

4-     روی خوش نشان دادن به رویکرد چندفرهنگی

5-     حساسیت به جهت­گیری خرد بنیاد،آموزش باورها و ارزش­های دینی و اخلاقی

6-      اهتمام به تربیت هنری و زیبا شناختی

7-     ارزش برای پرسش­گری سؤال­محوری

8-     تقویت قابلیت­های تفکر همچون تفکر خلاق و تفکر نقاد

9-     اهمیت به پرورش قابلیت­های دمکراتیک (شهروندی)همچون حس همزیستی،مدارا و ...

10- اهمیت به نقش آفرینندگی و تولید و ساخت­وساز در عرصه دانش و اطلاعات

11- تقویت هویت ملی و سازگاری میان سطوح گوناگون هویتی(فراملی،جهانی)

12- تقویت ضرورت تعامل­های چهره به چهره به منزله جوهروجودی انسان

13- توجه به ضرورت تعامل انسان با طبیعت و محیط

14- عدم تأکید انحصاری به انتقال دانش و اطلاعات وپیش گرفتن روش اعتدال و تکوین فضا برای تقویت فهم پدیده­ها

15- توجه به یادگیری زبان بین­المللی

16-  توجه به تعریف تازه­ای از سواد که سواد رایانه­ای و اطلاعاتی رادر برگیرد (مهرمحمدی،1383، ص 168).

رویکردها درباره نقش فن­آوری اطلاعات در برنامه درسی

1- دیگاه اصلاح­گرا: این دیدگاه فناوری اطلاعات را نه به عنوان یک مقوله تمدنی بلکه در یک حد فن­آوری آموزشی برای تعلیم وتربیت، ابزاری برای پیشبرد اهداف برنامه درسی و تحولی در روش­های یاددهی-یادگیری به صورت تدریجی واصلاحی می­داند. این دیدگاه­ها در پی آن خواهد بود تا روش­ها یا ساز و کارهای سنتی تعلیم وتربیت را دست خوش تغییر ودگرگونی نماید وتمام توجه خود را به این گونه فرایندها معطوف می­دارد. همان طور که دکتر مهرمحمدی در مقاله به عنوان «باز اندیشی مفهوم و مدلول انقلاب آموزشی در عصر اطلاعات وارتباطات» به آن اشاره کرده است این نوع برداشت از فن­آوری اطلاعات را می­توان از نوع کارایی دانست. و این مفهوم اشاره به این نکته دارد در بستر بهبود روش­ها رویه­های اجرایی باید گام برداشت. حال این که واضح است که مستغرق شدند در پرسش­هایی از نوع چگونگی کارایی به منزله غفلت از مأموریت اصلی این نظام­ها یا همان مأموریت عصری است که قابل توجیه واغماض نیست و فرجام مناسبی را به دنبال نخواهد داشت.

2- دیدگاه تحول­گرا: این دیدگاه محدود به روش­ها و ابزارهای تعلیم وتربیت و برنامه درسی را نشانه گرفته است. این دیدگاه، در پی ایجاد انقلابی در زمینه تعلیم و تربیت می باشد.طبق این نظر اهداف تعلیم و تربیت به خاطر نیازهای جدیددچار تحول و دگرگونی خواهد شد. واهداف جدید، مطالب تجربیات آموزشی،‌و مواد آموزشی و محتوای آموزشی متفاوت است برنامه­ریزان درسی نباید در جستجوی اهداف و رویه­های سنتی باشند که ما حاصل آن به وجود آمدن انسان­های قابلی است که هیچ­گونه کارایی در جامعه معاصر نخواهد داشت. بلکه می­بایست دیدگاه وروش خود رادر این زمینه متحول ساخته وهمگام با تحولات شوند. این دیدگاه معطوف به اثربخشی است واشاره به این نکته دارد که زمینه­ی اصلی تعلیم وتربیت وبرنامه درسی می­بایست متأثر از این تحولات شوند(غفاری، 1388، ص6).

 علل استقبال جهانی از پدیده فن­آوری­های نوین آموزشی

امروزه، به کارگیری توسعه فن­آوری­های آموزشی در فرایند برنامه درسی را همه نظام­های آموزشی در دستور کار خویش قرار داده­اند که علل این استقبال جهانی را می­توان در موارد زیر بیان کرد:

1- پیشرفت­های چشم­گیر در فن­آوری اطلاعات و ظرفیت آن­ها در ارائه فرصت­های آموزشی،‌‌ کاهش هزینه­ها و افزایش سهم موسسه­های آموزشی در ابزار ملی و بین المللی.

2- افزایش رشد جمعیت جهان که از 1/6 میلیارد نفر به 3/7 افزایش خواهد یافت که 95/. این رشد در کشورهای در حال توسعه خواهد بود.

3- گسترش فزاینده فن­آوری­های اطلاعات و ارتباطات و گردش اطلاعات، ایده­ها، ارزش­های فرهنگی، سرمایه، کالاها وخدمات در شبکه اقتصاد جهانی، تقاضا برای آموزش این فن­آوری­هارا افزایش داده است.

4ـ رشد انفجاری دانش­های علمی و گسترش شکاف بین کشورهای در حال توسعه یافته.

5ـ کاهش بودجه دولت­ها برای تأمین منابع مالی به منظور پاسخ به تقاضاهای فزاینده.

6ـ رسیدن به استانداردهای جهانی، فراگیری سواد آموزش (حضرتی، 1385، ص6).

مهم­ترین تحولات حضور فن­آوری­های نوین در حوزه برنامه­ریزی عبارتند از:

الف ـ تحول بنیادین در نقش معلم و استادان

ورود فن­آوری­های ارتباطی و اطلاعاتی به حیطه آموزش به طور کلی نقش معلم و اساتید دانشگاه را دگرگونکرده است و از حالت متکلم وحده و تکلیف دهنده، بیرون آورده است فن­آوری اطلاعات و ارتباطات سبب می­شود معلم و استاد دیگر مأمور انتقال تمدن از نسلی به نسل دیگر نیست، بلکه وظیفه­اش انتقال دادناندیشه است او در این شرایط با ابعاد تازه­ای از وظایف روبرو است.

معلمان به جای سخنرانی و ارائه اطلاعات به راهنمایی یادگیرندگان و مدیریت منابع می­پردازند.معلمان به جای آن که به سؤالات پاسخ دهند یادگیرندگان را برای یافتن پاسخ هدایت می کنند.معلمان به جای آن که صرفاً محتوا را تهیه کنند به طراحی تجارت یادگیری برای دانش­آموزان می­پردازند.معلمان ساختار اصلی و چارچوب کار را برای دانش­آموزان تدارک می­بینند و یادگیرندگان را تشویق می­کنندکه خود فرآیند یادگیری را کنترل کنند.معلمان چشم­اندازهای متفاوت یک موضوع را ارائه می­دهند و بر مهم­ترین دیدگاه­ها تاکید می­کنند.معلمان به جای آن که به تنهایی تدریس کنند، به صورت گروهی با یکدیگر همکاری و آموزش را رهبریمی­کنند.معلمان به جای آن که شخصاً بر محیط تدریس کاملاً کنترل داشته باشند با مشارکت دانش­آموزان این کاررا انجام می­دهند.معلمان به سبک­های یادگیری دانش­آموزان حساسیت بیشتری نشان می­دهند (امامقلی­وند،1386).

معلمان در عصر پیشرفت فن­آوری ضمن داشتن نقش راهنما، تسهیل کننده و هدایت کننده باید از نظراطلاعاتی خود را تغذیه کنند تا بتواند پاسخگوی خیل عظیم نیازها و پاسخ های یادگیرندگان باشد.

چون یادگیرنده دیگر یادگیرنده دیروز نیست تا معلم بتواند با اتکا به کتاب و روش­های تجویزی او را از نظراطلاعاتی تغذیه کند (خسروی و ابراهیمی،1383،ص681)، هم­چنین استفاده از اینترنت و فن­آوریاطلاعاتی به این دلیل برای معلمان اهمیت دارد که هم باعث دسترسی به اطلاعات و کشفیات علمی می­شودو هم ارتباط معلم با مراکز علمی و پژوهشی سراسر دنیا و کسب مشورت و تبادل نظر با متخصصان هر رشتهو دسترسی به تازه­ترین اطلاعات و گسترش دید علمی و همچنین دسترسی به منابع اطلاعاتی جهانی، فراتراز کتابخانه­های عمومی شهری و ملی و استفاده از مجلات علمی و تخصصی، دریافت به روز اطلاعات واجرای پژوهش در زمینه­های فراملی و بین­المللی را میسر می­کند.

در این سیستم علاوه بر ایجاد رقابت سالم بین معلمان، از نظر نحوه ارائه مطالب در اینترنت فرصت­های تحقیقی مناسبی نیز در اختیار اساتید قرار می­دهد آن­ها حتی می­توانند واکنش انواع مختلف دانشجویانبه مطالب درسی خود و روش­های ارائه مطالب را مورد بررسی قرار داده و به نقاط قوت و ضعف خودپی ببرند (دولت آبادی،1383،ص77).پیروان نظریه سازندگی به این باورند که اساتید و دانشجویان باید دانش وحقایق علمی را با مشارکت همکشف، تولید و ساختارسازی کنند (شعبانی،1383، ص99).

هلک وپویسون معتقدند که خطمشی­ها و رهنمودهای متعددی می­توان برای کمک به معلمان در روزآمدنکردن شیوه­های تدریس پیشنهاد داد.به معلمان باید کمک کرد تا مهارت­های جدیدی را مانند اجرای کارگروهی، توسعه روش­های یاددهی-یادگیری، تغییرات اساسی رفتاری از طریق آموزش­های قبل و ضمنخدمت کسب کنند (معروفی، 1383، ص697).

ب ـ تحول بنیادین در ابزارهای آموزشی

با گسترده شدن فن­آوری اطلاعات و نفوذ وسایل ارتباط از راه دور به عمق جامعه، ابزارها و روش­هایآموزش نیز دچار تحول می­شوند.تحول این ابزارها و روش­ها در جهتی است که هر فرد در هر زمانو هر مکان بتواند با امکانات خودش و در زمانی که خودش مشخص می­کند مشغول یادگیری شود.

چند نمونه از ابزارهای فن­آوری اطلاعات که در این زمینه نقش اساسی دارند را می­توان نام برد: متونالکترونیکی،فیلم­های ویدئویی و فیلم­های آموزشی ماهواره­ای و خطوط مراسلاتی، سلسله برنامه­هایرادیوئی، نوارهایسخنرانی، رادیوئی،ارتباط مستقیم الکترونیکی و پرسش و پاسخ آن­لاین، پست الکترونیکتصویری، بولتن بورد، نرم افزارهای چندرسانه­ای، رایانه­های بزرگ، ریزرایانه، لوح­های فشرده، چاپگرهایلیزری و رنگی، تصاویر متحرک و رایانه­ای انیمیشن، شبیه­سازی رایانه­ای، منابع کمک آموزشی رایانه­ای،نشر الکترونیکی، دوربین دیجیتالی، آموزش از راه دور، دی.وی.دی، رادیو ضبط و تلویزیون دیجیتالی،نظام اطلاعات جغرافیایی، شبکه­های رایانه­ای(محلی و جهانی)،اینترنت‌، جاوا،شبکه،تلفن ویدیویی. این ابزارهای نرم­افزاری شرایط تعاملات غیر هم زمان را به طور ساده فراهم می­کند وبا بهره­گیری از گفتگوهای غیر کلامی متن محور،محیط­های یادگیری مجازی متن محور ویا اتاق­های گفت و شنود مجازی تحت شبکه می­توان تعاملات پرسشی و پاسخی را پویاتر کرد (سرکشیکیان،1385، ص146).

ج - تحول بنیادین در کلاس درس

شواهدمتعدد نشان می­دهد منابع تأثیرگذار بر یادگیری همچون روش­های یادگیری افراد،متعدد و تلفیق  شده هستند(پاسکارلا و ترینزینی،1991؛ استیچ،1996).

د - تحولات بنیادین در ماهیت و مفهوم بادگیری

جهان دائماً به نحوی خلاق در حال تغییر است.بهره­مند شدن از این تغییرات مستلزم نوع جدیدی از یادگیری است. چالش عظیمی که امروز جوامع باآن روبرو هستند روش­های تازه­ای برای یادگیری را طلب می­کند. رها کردن راه­های کهنه، مدل­های یادگیری حفظی، اطاق درسی کلاسیک،جداسازی معلم و یادگیرنده و بجای آن ساختن محیطی که افراد در فرایندهای تفکر خلاق درگیر شده مداوم و هوشمندانه مبادرت به دوباره آغاز کردن می­نمایند، راه حلی برای یادگیریمؤثر است (قاسم­زاده،1379).

به خاطر نیازهای سرمایه­داری به بازده بیشتر و تغییرات سریع در امر تولید و فعالیت­های اقتصادی، علم روزبه روز تخصصی­تر و وسیع­تر می­شود.به همین دلیل علم نه مانند جوامع گذشته یرای دانشمندان امری آماتوری و پاره وقت،بلکه به صورت امری حرفه­ای و تمام وقت در می­آید.بنابراین،برای اینکه متخصصان بتوانند با وسایل جدید کار کنند،برنامه­های بلند مدت آموزشی باید به برنامه­های کوتاه مدت آموزشی همچون دوره­های کارآموزی و دوره­های تخصصی تغییر باید تا افراد بتوانند، در جریان آخرین دستاوردهای علمی روز قرار گیرند.این آموزش­ها می­توانند قدرت تحرک حرفه­ای فرد را تأمین کند و افراد صاحب صلاحیت و متخصص را در جریان آخرین تحولات علمی و فنی قرار دهد (زائر کعبه،1387).

اگر قرار است دانشجویان به طور مستقل فراتر از فرضیه نسبت به وادی کثرت و عدم قطعیت یافته­های علمی گام بردارند کسب مهارت­های تفکر انتقادی و منطقی،توانایی جمع­آوری اطلاعات و شواهد لازم،تجزیه و تحلیل داده­ها،توانایی ارزشیابی و قضاوت بر اساس شواهد صحیح باید یکی از نتایج ضروری یادگیری باشد پذیرش مسؤلیت­های اجتماعی دو شهروند مفید بودن علاوه بر اینکه پیچیده و سطح بالا را می­طلبد، نیازمند مهارت­های عاطفی قوی و تعهد عمیق نسبت وظایف است. نظام­های آموزشی نمی­توانند بر اساس نظریه­های تک­بعدی و انحصاری به تربیت چنین شهروندانی عمل کنند بلکه باید بر اساس دیدگاهی کل­نگر که در آن تفکر، احساس،مهارت و سایر عوامل ضروری و تأثیر گذار بطور مستمر و قوی تفلیق شده باشند، گام بردارند (شعبانی، 1383،ص98).

استادان و مسؤلان اجرائی تعلیم و تربیت باید این واقعیت را که هوش یک عامل تک­بعدی نیست و افراد می­توانند دارای هوش چندگانه باشند،باور کنند (گاردنر، 1983).البته این نکته را هم باید مدنظر قرار دهند که افراد به طور هم­زمان می­توانند دارای هوش زبان­شناختی، ریاضی-منطقی،فضایی،بدنی،جنبشی،هنری و طبیعی باشند. آن­ها باید به این نتیجه برسند که یادگیری خدادادی تک­بعدی نیست، افراد به روش­های مختلف به تفسیر اطلاعات می­پردازند و به سبک­های مختلف یاد می­گیرند (کولب، 1984).انگیزه و میزان یادگیری نیز بستگی به عواملی چون اهداف،انتظارات و اسنادهای علمی مختلف در فرایند یادگیری دارد(استیج، 1996).

ه - تحولات بنیادین در طراحی محتوای آموزشی

تحول در شیوه­های یادگیری، تحول در محتوا و ماهیت متون درسی را بطن خود دارد فراگیر درعصر فن­آوری اطلاعات و ارتباطات به واسطه گسترش فن­آوری­های اطلاعاتی و ارتباطی ابزارهای نوین آموزشی مطالب و محتوای آموزشی را از سایت­ها وپایگاه­های بی­شمار اطلاعاتی گرفته و باید دست به انتخاب محتوا بزند. هم­چنین در این زمان باید به ایفای نقش بپردازد و اینجاست که مهارت­ها و آگاهی­ها و نگارش­ها آموخته شده در کلاس­های درسی و محتوای کتاب درسی مهم جلوه می­کند آموزش مفهوم شهروندی(ملی،منطقه­ای،جهانی) و آگاهی­ها مهارت­ها و نگارش­های منطبق بر آن انتظاری است که از محتوای آموزشی مرکز آموزشی در عصر فناوری می­رود. محتوای آموزشی این دوره باید توجه بیشتری به حوزه­هایی مانند ارزش­ها، فرهنگ، مذهب،سیاست، اقتصاد و محیط زیست داشته باشند. باتوجه به اینکه هر جامعه­ای باعنایت به زمینه­های فرهنگی و ارزشی خود به شهروندان خاص با خصوصیات ویژه­ای نیاز دارد و این امر ضامن بقا و تداوم حیات اجتماعی و میزان توسعه و پیشرفت کشور می­شود باید برنامه­ریزی آموزشی حساب شده­ای را تمام اقشار جامعه به طور وسیع در نظر گرفت که می­توان آن را از رسمی­ترین نظام آموزشی کشور یعنی آموزش و پرورش آغاز کرد.

همدلی با دیگران، احساس توانایی برای درک احساس دیگران و احساس خطر مشترک در ابعاد ملی و جهانی، میهن دوستی، مسؤلیت­پذیری، آگاهی از وظایف شهروندی، احترام به سایر فرهنگ­ها، تفکر انتقادی، تمیز بین قوانین،حقوقی، مسؤلیت­ها و تکالیف، شناخت ارزش­های فردی و اجتماعی و هنجارهای موجود در جامعه، کسب و تقویت هویت­های اصلی و دینی، از جمله مواردی است که باید در برنامه درسی و محتوای آموزشی دوران فن­آوری اطلاعات لحاظ شود.

و - تحولات بنیادین در طراحی نظام ارزشیابی وارزیابی عملکرد برنامه درسی

در جهان تعلیم و تربیت،ارزشیابی به عنوان عنصری تفکیک­ناپذیر از فرایند تدریس-یادگیری محسوب می­شود و به دلیل ماهیت پویای فعالیت­های آموزشی، هرگونه تحولی در فرایند تدریس-یادگیری، ضرورت تحویل در روش­های ارزشیابی را اجتناب ناپذیر خواهد ساخت.

همان طور که می­دانیم سنجش وارزشیابی یک از مؤلفه­های اصلی فرآیند آموزش است. باتوجه به تحولات بر شمرده برای نظام­های آموزشی در عصر فناوری­های نوین آموزشی می­توان معیارهای جدید و متنوعی را ارزیابی عملکرد افراد مؤسسات آموزشی در نظام­های تعلیم و تربیت این نظر گرفت و تحولات نظام ارزشیابی در نظام­های آموزشی را بر این اساس تشریح کرد.

در واقع با توجه قرار دادن این معیار برنامه درسی به اهداف مورد انتظار برنامه­ریزان که در جهت نیازها ارزش­های و شایستگی جامعه می­باشد می­رسد:

1- میزان روند چرخش از ارزیابی­های نتیجه محور به رویکرد ارزیابی فرایند محور.

2- میزان گرایش به استفاده بیشتر از روش­ها و معیارهای کیفی در ارزیابی پیشرفت تحصیلی فراگیران، تدریس مربیان و عملکرد مدیران آموزشی.

3- میزان آشنایی با نحوه استفاده از اینترنت پایگاه­های اطلاعاتی و سایر آموزشی، سخت­افزارها و نرم­افزارهای تخصصی در امور یادگیری.

4- میزان شناخت تفاوت­های فرهنگی و توجه دادن آن­ها در ارتباطات آموزشی یادگیری و برنامه درسی.

5- میزان گرایش مراکز آموزشی به ارزیابی مستمر عملکرد خود با استفاده از روش­ها استاندارهای جهانی.

6- میزان انجام مطالعات تطبیقی و پروژه­های متعدد و متنوع با مراکز آموزشی معتبر دنیا.

7- میزان التزام به بازبینی مستمر سیستم­ها و فرایندها آموزشی و تربیتی با اهداف بهبود مستمر.

8- میزان تلاش در ترویج فرهنگ یادگیری سازمانی متناسب بادوره.

9- میزان ایجادتمایل رغبت و علاقه به یادگیری تیمی در چارچوب گروه­های یادگیری در فراگیر.

10- میزان انتقال نظرات وارزیابی­های دانشجویان و دانش­آموزان و والدین با استفاده از فن­آوری­های اطلاعاتی.

دغدغه­های فن­آوری­های نوین

1- کاهش مهارت­های اجتماعی دانش­آموزان

2- تنزل ارزش­های انسانی و تفوق ارزش­های فن­آورانه

3-حذف دیدار چهره به چهره و اثر روان­شناسانه برخورد با معلم و استاد و کاهش نقش معلم

4- تعارض میان نقش معلم و رایانه

5- کمبود کنترل معلم بر کاربر و رایانه

6-ارتباطبا اینترنت امکان ارتباط با سایت­ها و وبلاگ­های مبتذل و غیرمفید و گفتگو با افراد ناسالم و مشاهده عکس­ها و تصاویر مستهجن را به وجود می­آورد.

کلاس در عصر فن­آوری­های نوین آموزشی از رویکرد سنتی که در آن دانش­آموزان بر روی صندلی­های ردیف شده، روبروی تخته سیاه،با یک در ورودی و نام مشخص شده برای کلاس می­نشینند، تغییر یافته، به طوری که فراگیر می­تواند با متخصصان وهم­کلاسی­های خود (در یک ناحیه یا در مناطق دوردست و یا دو کشور یا دو قاره) به طوره هم­زمان به تبادل نظر و افکار بپردازد واز طریق پست الکترونیکی ویا داشتن صفحات وب مسائل درسی و اجتماع خود را به بحث و بررسی بگذارد.

کلاس­های درس جدید در ایجاد و پرورش مهارت­های گوناگون نظیر آگاهی­های اجتماعی،فعالیت­های مشارکتی،حل مسأله و برنامه­ریزی،سواد بصری واطلاعاتی، خلاقیت، یادگیری فرایند محور نقش اساسیخواهد داشت و هر یادگیرنده در درون خانه خود با کامپیوتر شخصی و یا به صورت گروهی مطالب مورد نظر خود را جستجو و تمرین و تکرار و دریافت می­کندو با استفاده از پست الکترونیکی و تلفن از فن­آوری گفتگوی بر خط و پیام رسانی فوری بهره می­برد وبا معلم یا سایر هم­کلاسی­ها ارتباط بر قرار می­کند. فراگیر می­تواند با اکثر مراکز علمی در جهت افزایش مهارت­های اجتماعی، کسب مهارت تفکر انتقادی و تشریک مساعی با دیگران نقشی اساسی ایفا کند و این روند موجب تغییر نقش دانش­آموز می­شود.همچنین رایانه در کلاس درس به دانش آموزان اجازه خواهد داد تا یادگیری خود را با روش­های اکتشاف مستقیم، شرح و بیان و تجربه عهده­دار شوند.

ز - احتمال اختلال در سیستم و بدست آوردن پسوردها رمزهای آموزشی و دست­کاری نمرات و سرورها واسنادو مدارک طبقه­بندی شده با نرم افزارها وبرنامه­های کامپیوتری وجود دارد.

چالش­های موجود بر سر راه استفاده از فن­آوری­های جدید آموزشی

1- نبود تعریف درست از این مفهوم در بین نخبگان و متخصصان و نبود سیاست یکپارچه در استفاده از ظرفیت­های  فن­آوری اطلاعات و ارتباطات در یک کشور.

2- وجود مراکز متعدد اجرا و تصمیم­گیری که هر یک خود را مسؤل این کار می­دانند، نگرش­های متفاوت در خصوص این امر پدید آورده است.

3- ضعف در ارائه آموزش­های فن­آوری.

4- سنتی بودن نظام آموزشی.

5- نبود زیر ساخت­های مناسب یادگیری الکترونیکی.

منابع و مآخذ

آتشک، محمد، (1380)، مبانی نظری و کاربردی یادگیری الکترونیکی، فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی در آموزش عالی، شماره 43.

امامقلی­وند، فاطمه (1387)، نقش فناوری اطلاعات در آموزش،www.Aftab.ir.

حقیقت­دوست، زهرا، (1381)، آموزش و پرورش و توسعه در عصر فناوری، مجله رشد تکنولوژی آموزشی، دوره 18، ش1، ص3.

خسروی، محبوبه و ابراهیمی، زهرا (1383)،جهانی شدن و تعلیم و تربیت، مجموعه ملاقات همایش جهانی شدن ونظام تعلیم وتربیت، انتشاراتدفتر مطالعات سیاسی وبین المللی وزارت امور خارجه ص 681.

دولت­آبادی، حمیدرضا (1383)،نظام­های نوین آموزشی و جهانی شدن چالش­ها و راهبردها، مجموعه مقالات همایش جهانی شدن و نظام تعلیم و تربیت، انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه، ص 77.

سرکشیکان، امیرحسین (1383)، آموزشی و یادگیری سنتی و مجازی،ماهنامه مربیان پاییز، شماره 21ص146.

شعبانی، حسن (1383)،چالش­ها و رویکردهای عصر اطلاعات و ضرورت تحول در ساختار و فرایند اجرای برنامه­های درسی آموزش عالی، مجموعه مقالات سومین همایش سالانه برنامه درسی در عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات، تهران، انتشارات آییژ ص36.

عابدی، احمد و تاجی، مریر (1380)، نقش برنامه­ی درسی پنهان مدارس در شکل گیری شخصیت و رفتار دانش آموزان،فصلنامه­ی آموزش، شماره­ی 9، ص10.

غفاری، زهره (1388)، آموزش و پرورش و توسعه فناوری اطلاعات،روزنامه رسالت شماره 6735، به تاریخ 1/4/88 صفحه 6.

لند، جورج و جارمن، بت (1379)،آینده خلاقیت و خلاقیت آینده، ترجمه: حسن قاسم زاده، تهران انتشارات ناهید.

ملکی، حسن (1381)، برنامه­ریزی درسی (راهنمای عمل)، تهران: انتشارات مدرسه، ص26.

مهرمحمدی، محمود (1383)،بازاندیشی مفهوم و مدلول انقلاب آموزشی در عصر ارتباطات، مجموعه مقالات سومین همایش سالانه برنامه درسی در عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات، تهران، انتشارات آییژ، ص36.

همایش سالانه برنامه درسی در عصر  فناوری اطلاعات و ارتباطات (1383)، تهران، انتشارات آییژ،ص36.

یحیی، معروفی (1383)،مقدمه­ای بر جهانی شدن آموزش و پرورش، مجموعه مقالات همایش جهانی شدن و نظام تعلیم و تربیت، انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه، ص 697.

Gardner,howard. (1984),frames of mind: the theory of multiple intelligences, new York: basic books.

kolb, d. (1398),experiential learning:experience as the source of learning and development, Englewood cliffs T NJ: prentice –hall.

pascarella, e., &terenzini, p. (1991),how college aflects student." findings and insight from twenty years of research,Sanfrancisco:Jossey –bass.

Stage, f. (1996), setting thecontext: psychologicalltheoriesoflearning.Journalof college student development, 37 (2) pp(227-235).