دکتر محمود مهرمحمدی: آیا کرونا نشانه‌ای از انقلاب در آموزشگری آموزش عالی است؟

متخصصان آموزش هرچه تلاش می‌کردند آموزش را به‌مثابه یک امر تخصصی به استادان معرفی نمایند که تحصیل مهارت و قابلیت در آن نیازمند تلاش سیستماتیک است، راه به جایی نبردند. کاری که از عهده متخصصان حوزه آموزش بر نیامد از عهده شوک کرونا برآمد! استادان ناگهان با تمام وجود با واقعیتی مواجه شدند که با پیش‌فرض‌های آنان درباره آموزش و آموزشگری تطبیق نمی‌کرد.

معتقدم آموزش عالی ما در بُعد شیوه‌های آموزش و پداگوژی دچار رکود و سکونی مزمن از حیث نوآوری شده است که می‌توان به آن برهوت نوآوری در آموزش اطلاق کرد.

مشاهدات نگارنده نشان می‌دهد در طی سالیان طولانی، تدریس دانشگاهی هرگز مختارانه و داوطلبانه به سمت برهوت‌زدایی حرکت نکرده و وصف برهوتی آن پابرجا مانده است. کرونا مانند ابر بهاری بر این وادی خشک بارید و در نتیجه اندک غنچه‌های تغییر و نوآوری در آن رویید. خدا کند که با بازگشت شرایط پس از کرونا، با اتخاذ سیاست‌های مناسب و با پاسداشت تجربه این دوره از بذرهای کاشته شده محافظت شود تا خشک و نابود نشوند.

واقعیت این است که شوک کرونا سبب شد وجه پرابلماتیک آموزشگری در آموزش عالی رخ بنماید و از امر آموزشگری آشنایی‌زدایی شود. این وجه پرابلماتیک، همان غیراکتسابی تلقی‌شدن آموزشگری نزد عموم استادان و حتی سیاستگذاران آموزش عالی است. برپایه این نگاه غالب، آموزشگری همان پدیده‌ای است که گویی هم‌آیند و هم‌زاد بی‌بهاوهزینه پدیده پژوهشگری است‌. گویی با کسب صلاحیت پژوهشگری در رشته‌ای خاص، قابلیت آموزشگری نیز به پاس تلاش‌های مربوط در آن عرصه رایگان به فرد اعطاء می‌شود!

متخصصان آموزش هرچه تلاش می‌کردند آموزش را به‌مثابه یک امر تخصصی به استادان معرفی نمایند که تحصیل مهارت و قابلیت در آن نیازمند تلاش سیستماتیک است، راه به جایی نبردند. کاری که از عهده متخصصان حوزه آموزش بر نیامد از عهده شوک کرونا برآمد! استادان ناگهان با تمام وجود با واقعیتی مواجه شدند که با پیش‌فرض‌های آنان درباره آموزش و آموزشگری تطبیق نمی‌کرد.

اکنون امکان حضور در کلاس درس و ارائه مستقیم بحث و درس از آنان سلب شده و گویی یگانه سلاح‌شان را کرونا از آن‌ها ربوده است. باید مهارت‌هایی را کسب می‌کردند تا بتوانند از عهده وضعیت حادث‌شده برآیند و آموزش را به جبر زمانه با تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات درآمیزند. گرچه، آن‌چه از آن با عنوان برهوت‌زدایی از عرصه آموزشگری آموزش عالی نام بردم تنها در گرو این اتفاق نیست، اما آموزش مبتنی بر وب، به‌صورت برخط یا نابرخط، می‌تواند حکم تلنگری را داشته باشد که سبب هوشیاری استادان نسبت به ضرورت کسب مهارت و قابلیت ویژه آموزشگری شده و این هوشیاری به توجه جدی‌تر به سایر ایده‌ها و دستاوردهای متنوع و گسترده دانش آموزش در حوزه یاددهی یادگیری نیز کشانده شود. جهان آینده در این‌صورت می‌تواند سال ۲۰۲۰ را به‌عنوان نقطه عزیمت در اتفاقی شگرف در آموزش عالی به‌حساب آورد.

بدون شک جامعه آموزش عالی ما نیازمند بهینه‌سازی تجربه‌های خرد و کلان ایرانی در حوزه آموزش و یادگیری الکترونیک است. این کار با مستندسازی اتفاقات ریزودرشت شامل شکست‌ها و موفقیت‌هایی که در دوران اپیدمی کرونا اتفاق افتاد، گام مهمی به پیش خواهد بود. پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی می‌تواند در قالب یک طرح پژوهشی نقش موثری در این زمینه ایفا نماید.