شبکه تار عنکبوتی برنامه درسی ( دکتر نوروزی)

 

 

در تار عنکبوت برنامه درسی، منطق و چرایی به عنوان یک پیوند مرکزی در ارتباط با تمام مؤلفه‌های دیگر برنامه درسی عمل می‌کند. در حالت آرمانی، این مؤلفه‌ها با یکدیگر نیز ارتباط و پیوند برقرار کرده و موجبات ثبات و انسجام را در طرح فراهم می‌آورند. استعاره تار عنکبوت بر ماهیت آسیب‌پذیر یک برنامه درسی تأکید می‌نماید. هر چند که تار عنکبوت نسبتاً انعطاف‌پذیر است، معذلک، اگر یک رشته و یا زنجیره خاصی از آن نسبت به سایر رشته‌ها به شدت و یا به تعداد دفعات بیشترکشیده شده و تحلیل رود، پاره خواهد شد. به این ترتیب، تار عنکبوت بیان‌گر این عبارت است که قدرت و توان هر تار و زنجیر به اندازه قدرت و توان ضعیف‌ترین حلقه آن است. بنابراین، این موضوع تعجب‌آور نیست که اغلب شناسایی نوآوری پایدار و سازگار در برنامه درسی بسیار دشوار است (تیجس و ون دن اکر، 2009).

شبکه تار عنکبوتی برنامه درسی

    ون دن اکر (2003) بر اساس تعریف نسبتاً ساده برنامه درسی توسط واکر (2003) که برنامه‌ریزی را شامل سه عنصر مهم محتوا، هدف و سازمان یادگیری تعریف نموده است، به ارائه چارچوبی تکمیلی در زمینه برنامه درسی پرداخته است. این چارچوب که با مؤلفه‌های مختلف یک برنامه درسی سر و کار دارد، ده پرسش ویژه را درباره برنامه‌ریزی یادگیری دانش‌آموز مطرح می‌نماید (جدول 1) و تحت عنوان تار عنکبوت برنامه درسی نامیده می‌شود (شکل 1).

   به طور کلی، هسته اصلی یک برنامه درسی به اهداف و محتوای یادگیری مربوط می‌شود. تغییرات در این هسته، معمولاً تغییرات در سایر عناصر طرح یادگیری یا برنامه درسی را در پی خواهد داشت. به هر حال، یک راه روشن برای تجسم رابطه بین عناصر مختلف برنامه درسی اصطلاحاً تار عنکبوت برنامه درسی نامیده می‌شود (ون دن اکر، 2003). در تار عنکبوت برنامه درسی، چیدمان ده عنصر برای نشان دادن ارتباط و تعامل درونی آن و نیز برای تأکید بر آسیب‌پذیری این چیدمان به شکل یک شبکه تار عنکبوتی نمایش داده می‌شود. بنابراین، اگر چه ممکن است که در طول زمان‌های مختلف تأکیدِ طراحی برنامه درسی بر روی مؤلفه‌های خاصی باشد، لیکن، در نهایت برای حفظ انسجام و پیوستگی شبکه، برخی تنظیمات صورت خواهد گرفت. یک مثال برجسته در این زمینه تلفیق فناوری اطلاعات و ارتباطاتدر برنامه درسی، با توجه مقدماتی بر روی تغییر در مؤلفه‌های مواد، منابع و مکان است. به نظر می‌رسد که شبکه تار عنکبوتی استعاره‌ای بسیار مناسب برای اشاره به پیچیدگی تلاش برای بهبود برنامه درسی به شکلی متعادل، سازگار و پایدار است (ون دن اکر، 2010).

   در تار عنکبوت برنامه درسی، منطق و چرایی به عنوان یک پیوند مرکزی در ارتباط با تمام مؤلفه‌های دیگر برنامه درسی عمل می‌کند. در حالت آرمانی، این مؤلفه‌ها با یکدیگر نیز ارتباط و پیوند برقرار کرده و موجبات ثبات و انسجام را در طرح فراهم می‌آورند. استعاره تار عنکبوت بر ماهیت آسیب‌پذیر یک برنامه درسی تأکید می‌نماید. هر چند که تار عنکبوت نسبتاً انعطاف‌پذیر است، معذلک، اگر یک رشته و یا زنجیره خاصی از آن نسبت به سایر رشته‌ها به شدت و یا به تعداد دفعات بیشترکشیده شده و تحلیل رود، پاره خواهد شد. به این ترتیب، تار عنکبوت بیان‌گر این عبارت است که قدرت و توان هر تار و زنجیر به اندازه قدرت و توان ضعیف‌ترین حلقه آن است. بنابراین، این موضوع تعجب‌آور نیست که اغلب شناسایی نوآوری پایدار و سازگار در برنامه درسی بسیار دشوار است (تیجس و ون دن اکر، 2009).

شکل 1. پیوند تار عنکبوتی عناصر برنامه درسی (اقتباس از  ون دن اکر، 2010)

جدول 1. مؤلفه‌های برنامه درسی و نمونه پرسش‌های مرتبط با آنها

ردیف	عنصر	پرسش مربوطه
1	منطق یا پنداره (چرایی)	چرا دانش‌آموزان یاد می‌گیرند؟
2	آرمان‌ها و اهداف عینی	برای کسب چه اهدافی دانش‌آموزان یاد می‌گیرند؟
3	محتوا	دانش‌آموزان چه چیزی یاد می‌گیرند؟
4	فعالیت‌های یادگیری	دانش‌آموزان چگونه یاد می‌گیرند؟
5	نقش معلم	معلم چگونه یادگیری را تسهیل می‌کند؟
6	مواد و منابع	با چه چیزی دانش‌آموزان یاد می‌گیرند؟
7	گروه‌بندی فراگیران	دانش‌آموزان با چه کسانی یاد می‌گیرند؟
8	مکان	دانش‌آموزان کجا یاد می‌گیرند؟
9	زمان	دانش‌آموزان چه زمانی یاد می‌گیرند؟
10	سنجش	پیشرفت یادگیری به چه میزان است؟